Choć święta kojarzą się z radością i wyjątkowymi smakami, dla układu pokarmowego są jednym z najbardziej wymagających momentów w roku. Jemy więcej i bardziej tłusto niż zwykle, częściej sięgamy po słodkie wypieki, śpimy krócej, a napięcie związane z przygotowaniami i spotkaniami rodzinnymi rośnie. Najnowszy raport „Stan jelit Polaków 2025” przygotowany przez Genactiv pokazuje, że to właśnie w okresie świątecznym nakładają się na siebie wszystkie czynniki, które Polacy uznają za najbardziej destrukcyjne dla zdrowia jelit. Co ciekawe, aż 57% z nas uważa, że ich jelita są w dobrej kondycji, jednak co trzecia osoba doświadcza dolegliwości trawiennych co najmniej raz w miesiącu – a świąteczny styl życia dodatkowo je potęguje.
Deklaracje o zdrowych jelitach nie zawsze idą w parze z rzeczywistością
Raport wyraźnie pokazuje rozbieżność pomiędzy tym, jak Polacy postrzegają kondycję swoich jelit, a tym, co faktycznie odczuwają na co dzień. Ponad połowa badanych deklaruje, że ich układ pokarmowy funkcjonuje prawidłowo, jednak dane wskazują, że większość doświadcza typowych objawów zaburzeń pracy jelit. Wzdęcia pojawiają się regularnie u 55% respondentów, gazy u 57%, a ból brzucha dotyka niemal połowę badanych. Co trzeci Polak zmaga się z zaparciami, a 37% ma epizody biegunek, często tłumaczone zbyt szybkim tempem życia lub „zjedzeniem czegoś ciężkiego”.
Eksperci zwracają uwagę, że wiele osób bagatelizuje te sygnały. – Aż 22% osób, które uważają, że ich jelita są zdrowe, odczuwa objawy raz w miesiącu lub częściej. Problemy te bywają bagatelizowane, bo wciąż są tematem tabu – podkreśla gastroenterolog Anna Tutkowska. Tymczasem są to symptomy, których nasilenie w święta może być szczególnie odczuwalne.
Stres – największy wróg jelit, nie tylko w grudniu
Z raportu jasno wynika, że stres pełni kluczową rolę w zaburzeniach jelitowych. Aż 40% Polaków wskazuje go jako główny czynnik pogarszający kondycję układu pokarmowego. Okres świąteczny, mimo że teoretycznie powinien być czasem odpoczynku, wiąże się z presją: przygotowania, intensywne zakupy, dodatkowe obowiązki domowe i napięte kalendarze spotkań rodzinnych.
– Przewlekły stres zaburza komunikację na osi mózg–jelita. Może prowadzić do dysbiozy, zaburzeń motoryki jelit i zwiększonej przepuszczalności bariery jelitowej – wyjaśnia dietetyczka kliniczna Monika Stromkie-Złomaniec. Niezwykle istotna w dbaniu o zdrowie jelit, poza dietą, jest również suplementacja – pomocne mogą okazać się indywidualnie dobrane probiotyki oraz colostrum, które działa bifidogennie i promuje wzrost "dobrych bakterii".
Tradycyjne świąteczne potrawy a praca jelit
Polacy mają świadomość, że to, co jedzą, wpływa na zdrowie jelit. W raporcie wyraźnie wskazują, które zwyczaje im szkodzą. Najczęściej wymieniane są ciężkostrawne potrawy (38%). W kontekście świąt nabiera to szczególnego znaczenia: pierogi, smażony karp, bigos, śledzie w oleju, makowce i serniki tworzą mieszankę, która stanowi wyzwanie dla układu pokarmowego.
Niemal jedna czwarta badanych przyznaje się również do przejadania się, a 27% do jedzenia w pośpiechu. Co piąta osoba wskazuje na nieregularne posiłki, które – szczególnie w święta – stają się normą, gdy w ciągu dnia pomija się posiłki, by „zostawić miejsce” na kolację wigilijną. To wszystko prowadzi do przeciążenia jelit, które – jak przypominają eksperci – mają kluczowy wpływ nie tylko na trawienie, ale także odporność i nastrój. Aż 90% serotoniny, hormonu wpływającego na samopoczucie, powstaje właśnie w jelitach.
Jak zadbać o jelita podczas świąt? Eksperci podpowiadają
Raport pokazuje również, jakie codzienne nawyki mogą znacząco wesprzeć pracę układu pokarmowego. Rozpoczęcia dnia od pożywnego śniadania, medytacji i szklanki wody, będzie o wiele zdrowsze niż wypicie kawy na pusty żołądek czy porannego papierosa.
Niezwykle ważne jest również tempo jedzenia. Wielu z nas, chcąc spróbować wszystkich potraw, je szybko i bez przerw, co prowadzi do wzdęć i uczucia ciężkości. Spokojniejsze tempo oraz dokładne żucie pozwalają jelitom pracować bardziej efektywnie.
Warto pamiętać także o produktach fermentowanych, które – mimo że są naturalnym probiotykiem – trafiają na talerze jedynie jednej trzeciej Polaków. W święta można je łatwo wkomponować w tradycyjne potrawy, np. w postaci kapusty kiszonej, ogórków kiszonych czy zakwasu buraczanego.
Eksperci podkreślają również znaczenie ruchu. Nawet krótki spacer po świątecznym posiłku wspiera perystaltykę jelit i łagodzi uczucie pełności. To samo dotyczy snu – jego rola w utrzymywaniu zdrowia układu pokarmowego jest niedoceniana przez Polaków. Zaledwie 16% wskazuje brak snu jako przyczynę problemów trawiennych.
Święta jako moment refleksji nad zdrowiem jelit
Jak wynika z raportu, co trzeci Polak uważa problemy jelitowe za wstydliwy temat, co znacząco utrudnia wczesną diagnostykę. – Wiele osób słyszy: “to tylko wzdęcia, masz to w głowie”. Stygmatyzacja sprawia, że ludzie nie szukają pomocy, choć przewlekłe objawy mogą prowadzić do poważniejszych schorzeń – zauważa psycholog Magdalena Szymczak-Kępka.
Eksperci podkreślają, że święta – choć pełne kulinarnych pokus – mogą być również dobrą okazją do uważniejszego wsłuchania się w sygnały organizmu. Zrozumienie, które potrawy czy sytuacje nasilają objawy, oraz świadome dbanie o podstawowe nawyki – nawodnienie, ruch, sen i spokojne tempo jedzenia – może sprawić, że świąteczny czas będzie przyjemniejszy także dla jelit.
O raporcie „Stan jelit Polaków 2025”
Raport został zainicjowany przez Genactiv i ma na celu przełamanie tabu wokół zdrowia jelit oraz dostarczenie rzetelnych danych na temat nawyków żywieniowych, świadomości zdrowotnej i skali dolegliwości jelitowych w Polsce. Badanie objęło 1000 dorosłych Polaków i jest jednym z najbardziej kompleksowych opracowań dotyczących kondycji jelit w kraju.
Pełna treść raportu “Stan jelit Polaków 2025” dostępna jest TUTAJ
