Reakcja na stres jest zachowaniem adaptacyjnym, które przygotowuje organizm do sprostania wyzwaniom. - Ale jeśli ekspozycja na stresor jest faktycznie intensywna, powtarzalna lub długotrwała, to staje się to sytuacją szkodliwą dla organizm. Przewlekły stres zaburza homeostazę organizmu i może prowadzić do zaburzeń, które są bezpośrednio powiązane z takimi chorobami jak nowotwory, cukrzyca, obniżenie odporności, choroby układu krążenia, układu pokarmowego, bezsenność, stany lękowe, depresja, czy nadużywanie alkoholu – wyjaśnia dr Marzena Sekuła, psychoterapeuta w Poradni Zdrowia Psychicznego HARMONIA, Grupy LUX MED.
Wiele osób nie zdaje sobie sprawy, że stres może odgrywać istotną rolę w problemach zdrowotnych. Do jakich objawów fizycznych i emocjonalnych może prowadzić?
Stres to określona relacja osoby z otoczeniem, która w ocenie jednostki stanowi pewnego rodzaju obciążenie, mogące zagrażać jej dobrostanowi. Inaczej mówiąc jest to stan zakłócenia bądź zapowiedzi zakłócenia równowagi pomiędzy zasobami, a możliwościami jednostki. Wymagania te – tak zwane stresory – mogą być zewnętrzne i w większości przypadków uwaga skupiona jest na nich, ale także należy pamiętać, że źródłem stresu mogą być też wewnętrzne standardy.
- Niektóre objawy jakich doświadczamy mogą nie być w ogóle kojarzone ze stresem. Jednak statystyki dotyczące chorób powodowanych przez stres są alarmujące. Przewlekły stres zaburza homeostazę organizmu i może prowadzić do zaburzeń, które są bezpośrednio powiązane z takimi chorobami jak nowotwory, cukrzyca, obniżenie odporności, choroby układu krążenia, układu pokarmowego, bezsenność, stany lękowe, depresja, czy nadużywanie alkoholu – wyjaśnia ekspertka.
Stresory wpływają na organizm, powodując zmiany fizjologiczne, emocjonalne i behawioralne. Proces ten związany jest z całą kaskadą wydzielanych hormonów stresu: adrenaliny, noradrenaliny i kortyzolu, w ten sposób wyzwalają reakcję stresową, tzw. mechanizm „walki lub ucieczki”. Objawami powyższego stanu są towarzyszące zmiany fizjologiczne np. podwyższenie ciśnienia tętniczego, ukrwienie mięśni i mniejszy przepływ krwi do narządów niepotrzebnych do szybkiej aktywności ruchowej, zwiększenie szybkości krzepnięcia krwi, przyspieszenie metabolizmu komórkowego w organizmie, zwiększenie aktywności umysłowej czy wzrost stężenia glukozy we krwi. W sferze emocji objawy stresu to najczęściej:
· pobudzenie,
· drażliwość,
· irytacja,
· złość,
· obsesyjne myślenie o problemie,
· lęk,
· stany depresyjne i ogólny stan ciągłego napięcia.
Z kolei w zachowaniu stres manifestuje się poprzez zaburzenia łaknienia, rozregulowanie rytmu okołodobowego (bezsenność lub nadmierna senność), uczucie przewlekłego zmęczenia, zwolniony refleks, czy nadużywanie alkoholu i innych substancji psychoaktywnych – dodaje dr Marzena Sekuła.
Psychosomatyka – co o niej wiemy?
Zaburzenia psychosomatyczne to stan psychiczny polegający na występowaniu objawów fizycznych, zwykle niemających wyjaśnienia medycznego. W sytuacji wykluczenia przyczyn somatycznych, źródła objawów upatruje się w stanie psychicznym pacjenta. - Objawy psychosomatyczne są realne i wymagają leczenia, jak każda inna choroba. Coraz częściej tworzone są interdyscyplinarne zespoły, ponieważ wiemy, że holistyczne spojrzenie na choroby daje najbardziej wymierne efekty leczenia – dodaje dr Marzena Sekuła.
Pamiętajmy, że stresory uruchamiają cały szereg reakcji hormonalnych, metabolicznych, czy odpornościowych, które wpływają na wszystkie układy organizmu, w tym układ sercowo-naczyniowy, oddechowy, hormonalny, żołądkowo-jelitowy, nerwowy, mięśniowy i rozrodczy. Ostry stres może doprowadzić do skurczu dróg oddechowych, co może doprowadzić do duszności i hiperwentylacji. Oddziałuje także na przewód pokarmowy, wpływając na szybkość przemieszczania się pokarmu przez jelita. Może także negatywnie wpływać na pożądanie seksualne, produkcję/dojrzewanie plemników, ciążę i miesiączkę.
Czy wiek ma znaczenie?
W tym przypadku – nie. Każdy z nas, niezależnie od wieku może doświadczać sytuacji stresowej i objawów z tym związanych. Różnimy się jednak postrzeganiem źródła stresu i zasobami radzenia sobie z nim. Tak więc dla małych dzieci źródło stresu będzie inne niż dla osób dorosłych. Napięcie w domu, trudności rodzinne, rozwód rodziców są częstym źródłem niepokoju, ale także powszechnie oceniane jako pozytywne wydarzenia także mogą stanowić źródło stresu np. narodziny rodzeństwa, czy przeprowadzka do nowego domu. Podobnie jak dorośli, dzieci i nastolatkowie mogą znaleźć zdrowe sposoby radzenia sobie ze stresem. Istotna jest uważność opiekunów na to co się dzieje oraz wsparcie. Można nauczyć się dostrzegać oznaki nadmiernego stresu i korzystając z odpowiednich narzędzi, w konstruktywny sposób redukować go.
Co robić, gdy pojawiają się dolegliwości psychosomatyczne?
W pierwszej kolejności wykluczone muszą zostać choroby somatyczne. Jeśli nie ma uzasadnienia dolegliwości pacjenta w wynikach badań, a objawy utrzymują się, to może to wskazywać na zaburzenia psychosomatyczne. W takim przypadku pacjent powinien zostać objęty opieką psychiatry i psychologa/psychoterapeuty oraz wskazane jest zaproponowanie indywidualnego leczenia np. psychoterapii, farmakoterapii bądź leczenia skojarzonego.
Strategie radzenia sobie ze stresem można podzielić na zorientowane na emocjach oraz na działaniu. Strategie zorientowane na działaniu polegają na próbach poradzenia sobie lub próbie zmodyfikowania problemu będącego źródłem stresu (tj. stresora). Strategie te są podobne do stosowanych przy codziennym rozwiązywaniu problemów. Polegają zazwyczaj na identyfikacji problemu, poszukiwaniu możliwych rozwiązań, oszacowaniu kosztów i korzyści płynących z ich wprowadzenia, a następnie na wyborze konkretnego rozwiązania. Jest to strategia polegająca na proaktywnym podejściu mającym zmniejszyć źródło stresu. Natomiast strategie radzenia sobie ze stresem zorientowane na emocjach obejmują starania, by zmienić lub złagodzić przeżywane negatywne emocje np. poprzez techniki pozytywnego przewartościowania. Techniki te polegają na takim poznawczym przekształceniu sytuacji stresowej aby ukazała się ona w lepszym, bardziej pozytywnym świetle. Np. postrzeganie sytuacji stresowej nie jako zagrożenia, ale jako możliwości do osobistego rozwoju, nabywania mądrości, czy zdobywania doświadczenia - inaczej znajdowanie sensu stresowego wydarzenia – zaznacza dr Marzena Sekuła, psychoterapeutka w Poradni Zdrowia Psychicznego HARMONIA, LUXMED.
Bardzo istotnym elementem radzenia sobie ze stresem jest potrzeba tworzenia i utrzymywania silnych, stabilnych relacji z innymi ludźmi, którzy będą wsparciem w tej trudnej sytuacji.
Należy także zaznaczyć, że jeśli stres jest permanentny i koszty ponoszone przez jednostkę są przekraczające jej zasoby to wskazana jest konsultacja ze specjalistą zdrowia psychicznego- psychologiem, psychoterapeuty bądź psychiatrą.
